Er is gewoon geen alternatief

Door Joram Bolle, geschreven voor NIW

De namenwand: iedereen lijkt er een mening over te hebben. Voorzitter Jacques Grishaver van het Nederlands Auschwitz Comité vindt dat er veel verkeerde beelden bestaan.

De discussie over de namenwand woedt in alle hevigheid. Dat bewijzen de ingezonden brieven in het NIW, maar ook in Het Parool van de afgelopen weken. Desondanks ligt het werk voor het Nederlands Auschwitz Comité niet stil. Vorige week was voorzitter Jacques Grishaver een paar dagen in New York voor overleg met architect Daniel Libeskind. Het kantoor van Libeskind bevindt zich naast Ground Zero, met uitzicht op het monument ter nagedachtenis van de aanslagen op 11 september. De namen van alle slachtoffers staan erop. „Je kan ze aanraken,” zegt Jacques Grishaver. „Dat willen wij ook met ons monument.”

Wat heeft u met Libeskind overlegd?

 Er moeten wat aanpassingen in het ontwerp van het monument komen. We willen bijvoorbeeld dat er meer dan één uitgang komt en kijken of er iets gedaan kan worden aan de hoogte van de wand aan de achterkant. Dat kan gevolgen hebben voor bijvoorbeeld de grootte van de namen, want waar een nieuwe uitgang komt, kunnen geen namen staan.

Heeft u ook overlegd hoe anders het ontwerp moet worden als er een alternatieve locatie moet komen?

Libeskind is altijd bereid te helpen, want ook hij vindt dat er zeventig jaar na de oorlog eindelijk zo’n monument moet komen in het land waar procentueel de meeste Joden zijn vermoord.”

Wij hebben onze lezers gevraagd mee te denken over alternatieven. Laten we ze eens doornemen. Om te beginnen Westerbork.

Westerbork is ongeveer het einde van de wereld. Het ligt ver van waar het grootste deel van het Joodse leven zich afspeelde. En daarbij komt dat veel mensen het emotioneel niet op kunnen brengen daarnaartoe te gaan.

De Nieuwe Uilenburgerstraat.

Ik ben daar natuurlijk wel gaan kijken. Ja, het ligt in het Joods Kwartier. Maar een monument met deze statuur moet je niet willen wegstoppen in een achterafstraatje.

De Hollandsche Schouwburg en het nieuwe Sjoamuseum.

Het namenmonument moet op een plek in de openbare ruimte komen. Als je één lange wand zou maken waarop de namen nog leesbaar en aanraakbaar zijn, heb je 460 meter nodig. Vier-honderd-zestig meter! Die ruimte is er niet in de Hollandsche Schouwburg. En datzelfde geldt voor het Sjoamuseum.

De populairste locatie onder de lezers was het Jonas Daniel Meijerplein. Wat vindt u daarvan?

Ik zou het ook een prachtige locatie vinden. Er is ruimte en het plein zou sowieso opgeknapt mogen worden. Toch, het is niet haalbaar. De Dokwerker verplaatsen is qua werk niet zo’n probleem. Maar wat denk je dat er gebeurt als wij dat voorstellen? Dan is de wereld te klein, hoor. Alle verzetsmensen komen in protest. En met het namenmonument is er ook geen ruimte meer voor de herdenking van de Februaristaking.

Al met al blijft u voorstander van het Wertheimpark. Maar niemand is er toch mee gediend dat de namenwand op een plek komt die zoveel weerstand oproept?

Het lijkt nu net alsof wij dogmatisch aan het Wertheimpark vasthouden. Maar het is de burgemeester die dat oorspronkelijk besloten heeft. Wist je dat het qua bouw de moeilijkste locatie is? Onder het Wertheimpark lopen stroomkabels die ongeveer heel Oost van elektriciteit voorzien. Het kost heel wat om die op te schuiven. Toch is het in onze ogen de beste locatie. Vanwege de combinatie met het spiegelmonument en vanwege de ligging in het Joods Kwartier. En ik kan je zeggen, waar het namenmonument ook zal komen, je blijft altijd mensen houden die ertegen zijn.

Niet alleen bewoners zijn ertegen. Onder de Joodse achterban is het Jonas Daniël Meijerplein populairder dan het Wertheimpark. Dat zijn de mensen voor wie het monument gemaakt wordt.

Hoeveel mensen vinden dat dan? Honderd? Vijfhonderd? We zijn met 40.000 Joden in Nederland. Maar het belangrijkste is: er is ons inziens praktisch gewoon geen alternatief voor het Wertheimpark.

De kans is toch aanwezig dat de burgemeester straks zegt: het wordt niet het Wertheimpark. Wat dan?

Als het het Westermanplantsoen wordt, prima. Ik zie het niet gebeuren. Maar als het het Jonas Daniël Meijerplein wordt, ook mooi. Mocht de beslissing echter vallen op het Beatrixpark of een andere plek buiten het Joods Kwartier, of op de Nieuwe Uilenburgerstraat, dan werken we daar niet aan mee.

Volledige artikel op de website van NIW