Ontzettend belangrijk, hoor, zo’n Holocaust Namenmonument, maar liever in andermans achtertuin

VOLKSKRANT | COLUMN - ELMA DRAYER

In juni vorig jaar kreeg een vertegenwoordiger van Joodse komaf van een klant te horen dat hij geen zaken meer met hem wil doen. Als enige toelichting gaf de klant dat hij ‘met negers ook niets te maken wil hebben’.

In augustus schreef een Facebookgebruiker: ‘Jullie denken echt dat je een superieur volk zijn ofzo. Hoop dat je weet dat 3 kwart van de wereld niet achter je staat. En wanneer er straks weer jodenvervolging komt, is dit door mensen zoals jij. Ik help jullie niet iig.’

Diezelfde maand riep een man bij de ingang van de Tilburgse synagoge, waar op dat moment een dienst aan de gang was: ‘Alle Joden moeten dood.’ Daarna spuugde hij op de grond en maakte hij dreigende gebaren naar de beveiligers.

Trouwens, het hele jaar door was de term ‘kankerjood’ reuze in trek, al dan niet geroepen tegen sjoelgangers. Minstens zo populair: het losjes ontkennen of bagatelliseren van de Holocaust.

Deze weetjes haal ik uit de Monitor antisemitische incidenten 2018, afgelopen maandag gepubliceerd door het CIDI (Centrum Documentatie en Informatie Israël). Meestal trekt dit jaarlijks uitgebrachte rapport weinig aandacht in de reguliere pers. Dat was ook nu weer het geval. Van de dagbladen die bij ons thuis op de mat vallen wijdden alleen Het Parool en Trouw er een ANP-berichtje aan. De beide andere lieten het passeren.

Ten onrechte als je het mij vraagt. Volgens het CIDI steeg het aantal gerapporteerde antisemitische incidenten ten opzichte van 2017 met 19 procent. Vooral de meldingen van haatincidenten ‘in de directe omgeving’ namen toe. Terwijl er in 2018, anders dan in topjaar 2014, geen noemenswaardige verheviging was van het Midden Oostenconflict. Jodenhaat kan blijkbaar heel best op eigen benen staan.

Daarnaast maakt deze monitor eens temeer duidelijk dat de herdenking van de Holocaust niet mag verflauwen. Toch lijkt dat de laatste tijd te gebeuren. Het legertje ijveraars dat 4 mei wil verbreden naar eigentijds leed vindt groeiend gehoor. Ander voorbeeld: Kamp Westerbork maakte onlangs bekend zichzelf als uitgelezen locatie te zien om belangstelling te wekken voor de hedendaagse vluchtelingenproblematiek. En dan zijn er nog de protesten tegen de komst van een Holocaust Namenmonument in Amsterdam.

Al jaren wil het Nederlands Auschwitz Comité een monument bouwen aan de Weesperstraat, met daarop alle namen van de 102.000 Joden en de 220 Roma en Sinti die om welbekende redenen de luxe van een graf nimmer werd gegund. Geweldig initiatief, waar de gemeenteraad zich goddank unaniem achter schaarde.

Daar dacht menigeen anders over. Zo publiceerden ruim vijftig hooggeleerden en kunstenaars in oktober vorig jaar een brief in het voorheen liberale avondblad waarin ze de gemeente vroegen om heroverweging. Er zou te weinig inspraak zijn geweest en de aanbesteding was niet volgens de regels verlopen. ‘Het ontwerp voor het monument is op basis van een exclusieve emotie tot stand gekomen, waarmee de aandacht voor het inclusieve fundament van elk goed en mooi herdenkingsmonument in de openbare ruimte in het proces is ondermijnd.’ Exclusieve emotie – het stond er echt.

En Amsterdam blijft Amsterdam. Dus waren er genoeg hoogopgeleide buurtbewoners te vinden die zich vastbeten in de procedures. Want ontzettend belangrijk, hoor, zo’n monument. Maar bij voorkeur in andermans achtertuin. Twee weken geleden kregen zij het godbetert voor elkaar dat de bouw voorlopig niet kan beginnen: de 24 bomen die er nu staan mogen vooralsnog niet gekapt. De voorzieningenrechter oordeelde ‘dat het belang bij het voorkomen van de mogelijke onomkeerbaarheden die kunnen ontstaan als gevolg van de bomenkap en andere werkzaamheden, zwaarder weegt dan het belang om snel te kunnen bouwen en kostenstijgingen proberen te voorkomen’. Dat het concept voorziet in het planten van nieuwe bomen – per saldo zullen er zelfs méér komen dan er nu staan – speelde geen rol.

Pakweg tien jaar geleden had ik het niet geloofd. Dus er bestaan serieus rechters die dit verwende nimby (‘not in my backyard’, red.)-gedrag honoreren? Van Amsterdammers die hun eigen woongenot en het behoud van 24 bomen gewichtiger vinden dan een monument voor 102.220 vermoorde landgenoten?

Anno 2019 kijk ik nergens meer van op.

Dit artikel verscheen op de website van De Volkskrant