Dan van Lunsen |
29-08-2017 |
Thea en Tanja of te wel Celine en Sonja.
In mijn jeugd las ik ooit het boek “De levensroman van Johannes Post” (1e druk 1948) van de schrijver Anne de Vries en het boek “Het meisje met het rode haar” (1e druk 1956) van diens naamgenoot Theun de Vries. Het eerste boek verhaald over het leven van Johannes (Jans) Post (1906-1944). Het tweede over de lotgevallen van Jannetje Johanna (roepnaam Jo maar schuilnaam Hannie) Schaft (1920-1945) tijdens de oorlogsjaren. Twee totaal verschillende persoonlijkheden. Zo was Johannes (Jans) Post een calvinistische boer uit Nieuwlande (Drenthe) en Hannie Schaft een communistisch studente uit Haarlem. Toch hadden beiden ook een grote overeenkomst en dat was hun vastberaden verzet tegen de Duitse bezetter het geen zij beiden met de dood moesten bekopen. Johannes Post en Hannie Schaft liggen begraven op de erebegraafplaats in de duinen van Bloemendaal.
Deze zomer heb ik na meer dan 40 jaar beide boeken weer eens gelezen. In het boek over Johannes Post blijkt een zekere Thea voor te komen (stond mij na al die jaren niet meer voor de geest). Een jonge Joodse vrouw van 19 jaar die bij de familie Post in Nieuwlande onderdook. Vanuit deze onderduik raakte zij actief betrokken bij het verzetswerk van Post, onder andere in de vorm van koeriersdiensten. Thea en Post werden uiteindelijk in Ugchelen (gemeente Apeldoorn) min of meer bij toeval gearresteerd. Post wist met behulp van een politieman op miraculeuze wijze te ontsnappen maar Thea werd overgebracht naar Westerbork. Van een poging tot ontsnapping zag zij af en vervolgens ging zij (aldus het boek van Anne de Vries) een duister lot in Polen tegemoet.
In het boek over Hannie Schaft is sprake van een zekere Tanja (ook haar was ik vergeten). Een jonge Joodse studente waarmee Hannie Schaft samen met nog een andere Joodse studente (in het boek Louise genaamd) tijdens hun studie in Amsterdam een kamer deelde. Tanja en Louise doken uiteindelijk onder bij de ouders van Hannie Schaft. Louise schikte in haar lot. Tanja kon echter in het onderduiken niet berusten en trachtte in 1942 (aldus het boek van Theun de Vries) de wijk naar het neutrale Zwitserland te nemen. Nadat ze was vertrokken mocht de familie Schaft vanuit België nog een kaartje van haar ontvangen en daarmee hield het verhaal op.
Thea en Tanja. Twee jonge Joodse vrouwen die beiden een rol spelen in een roman over twee van de belangrijkste verzetsmensen uit de Nederlandse geschiedenis. Ik vroeg mij af of Thea en Tanja ook daadwerkelijk hebben bestaan of dat het om twee fictieve figuren gaat die aan de creatieve geest van de auteurs ontsproten waren.
Enig onderzoek leert het volgende. Thea betreft Celine (Lien) Johanna Kuijper, geboren op 4 maart 1923 te Rotterdam. Lien, kapster van beroep, was een dochter van de pettenmaker Simon Jacob Kuijper en Julia Vecht. Lien zat onder de schuilnaam Theodora (Thea) van Zuylen ondergedoken bij Johannes Post die haar opnam in zijn verzetswerk. Als kapster zag zij kans om haar zwarte haar zodanig te bleken dat zij met een mooie rossige bos totaal niet opviel als Joodse vrouw en zodoende koeriersdiensten voor Post kon vervullen. Op 16 juli 1943 werd zij samen met Post in Ughelen bij Apeldoorn opgepakt. Johannes Post slaagde erin te ontsnappen. Celine Johanna Kuijper werd via de gevangenis in Apeldoorn overgebracht naar Westerbork. Bang voor represailles voor andere gevangenen weigerde zij de kans om door het verzet uit Westerbork te worden bevrijd. Op dinsdag 24 augustus 1943 werd zij vanuit Westerbork op transport gezet naar het vernietigingskamp Auschwitz. Bij aankomst aldaar op 27 augustus 1943 werd zij, slechts 20 jaar oud, nog diezelfde dag vermoord.
Voor meer informatie over Celine Johanna (Lien) Kuijper zie:
http://resources.huygens.knaw.nl/vrouwenlexicon/lemmata/data/KuijperLien en
https://nl.wikipedia.org/wiki/Celina_Johanna_Kuijper
Tanja betreft Sonja Antoinette Frenk. Sonja Antoinette Frenk werd op 11 mei 1920 te Rotterdam geboren als dochter van de importeur Willem Frenk en Esther Engelina Blok?. Sonja Frenk, Philine Polak (Louise in het boek van Theun de Vries) en Hannie Schaft waren vriendinnen en studenten aan de juridische faculteit in Amsterdam. De drie vriendinnen bewoonden een kamer in Amsterdam maar naarmate de oorlog en daarmee de vervolging van Joden vorderde doken Sonja en Philine onder in Haarlem bij de ouders van Hannie Schaft. Sonja Frenk hield het ondergedoken bestaan niet vol en zocht contacten om naar het buitenland te ontkomen. Niet (aldus het boek van de Vries) naar Zwitserland maar naar Spanje. Uiteindelijk lukte het haar om een dergelijk contact (in de omgeving van Smilde en dus op slechts 15 kilometer afstand van Kamp Westerbork(!) tot stand te brengen. Voor de ontsnapping zou Sonja het voor die tijd exorbitante bedrag van 5000 gulden neergelegd hebben. Begin oktober 1942 vertrok ze vanuit Nederland. Op 6 oktober stuurde zij vanuit België (Namen) nog een briefje. Uiteindelijk bereikte zij het Franse Lyon alwaar ze werd verraden. Bij haar arrestatie had zij nog slechts 20 Franc op zak. Op 11 november 1942 werd zij vanuit het doorgangskamp Drancy met transport nummer 45 naar Auschwitz gedeporteerd. Daar overleefde zij nog een jaar maar op 23 november 1943 overleed zij op 23-jarige leeftijd (volgens oorlogsgravenstichting) ergens in de omgeving van dit vernietigingskamp.
Voor meer informatie over Sonja Antoinette Frenk zie:
https://www.joodsmonument.nl/nl/page/372462/sonja-antoinette-frenk-een-vriendin-van-het-meisje-met-het-rode-haar en
https://www.joodsmonument.nl/nl/page/204585/sonja-antoinette-frenk
Johannes Post werd op 16 juli 1944 in de duinen van Overveen geëxecuteerd.
Hannie Schaft trof een zelfde lot op 17 april 1945 in de duinen van Bloemendaal.
Philine Polak (Louise in het boek van Teun de Vries) overleefde de oorlog
Door Sonja de Vries (in dit verhaal een derde auteur met de naam De Vries en voormalig collega van mijn vader) werd ik via Facebook attent gemaakt op het Holocaust namenmonument Nederland.
Thea en Tanja of te wel Celine en Sonja. Hun namen heb ik inmiddels geadopteerd.
Dan van Lunsen
Met dank aan:
Oorlogsgravenstichting.
www.joodsmonument.nl
Je kunt zelf namen kiezen of de computer een naam laten kiezen.
Doneren via naam adoptie >>
- - -
De Holocaust ligt inmiddels ruim 75 jaar achter ons. Toch voelen veel mensen, ook van jongere generaties, nog altijd de gevolgen van die afschuwelijke tijd. De verschrikkingen van de Holocaust en het gemis van familieleden, vrienden en bekenden werken op verschillende manieren door in het leven van velen. In reactie op onze oproep Wat is jouw verhaal? vertellen mensen hier over.
Jouw verhaal delen? >>
- - -
Het slachtofferregister van Oorlogsgravenstichting
(link opent in nieuw venster)
- - -
Digitaal Joods Monument
(link opent in nieuw venster)
- - -