Jan van der Wende |
02-08-2022 |
Abraham Kater, 1892 - 1942
Hij werd geboren in Amsterdam op dinsdag 15 maart 1892, om drie uur in de morgen in de Batavierstraat op nummer 5. Hij was de oudste zoon uit het gezin van Hijman (Henk) Kater en Roosje de Beer.
Diamantslijper, Slager, Handelsreiziger in agenturen en Winkelier in Comestibles waren o.a. zijn beroepen. Hij is vermoord in het vernietigingskamp Auschwitz in Polen op 27 oktober 1942, 50 jaar oud. Hij is daar vermoedelijk ook gecremeerd op deze datum maar daar is wat onduidelijkheid over!
Er is nl. een verschil in de overlijdensdatum tussen de gegevens van de Oorlogsgravenstichting en de gegevens van het kamp Auschwitz: respectievelijk 31-01-1943 en 27-10-1942, een verschil van drie maanden en vier dagen!
De datum genoemd door Piotr Supinski van het Auschwitz Museumarchief lijkt het meest waarschijnlijk.(27-10-1942)
Oorlogsgravenstichting vermeld in gedenkboek 17: Concentratiekamp Auschwitz, gemeente Oswiecim in Polen,
de overlijdensdatum van 31-01-1943.
Archiwum PMAB - Auschwitz Museum Archives:
In reply to your enquiry of June 2, 2009 the Auschwitz–Birkenau State Museum in Oswiecim would like to inform you that in partially saved records which are kept in our Archives there are the following data about below-mentioned prisoner: KATER Abraham born in March 15,1892 in Amsterdam. He was sent to KL Auschwitz in September 1942 in RSHA transport from Holland and he received his prisoners’ number 65002.
In October 27, 1942 he died in KL Auschwitz.
Source of information: KL Auschwitz files
Piotr Supinski, Office for Information on Former Prisoners
Hoe Opa ter dood gebracht werd is niet bekend maar mijn neef Bram Kater heeft mij verteld dat Opa opgehangen werd aan de galg bij de poort van het kamp waar het motto van Auschwitz op staat: Arbeit Macht Frei. Opa zou hier enige tijd gehangen hebben om te dienen als afschrikwekkend voorbeeld voor binnenkomende gevangenen! Het verhaal is dat Opa zeer opstandig was en zich recalcitrant gedragen zou hebben. Geen wonder als je in zo’n situatie verkeerd! Neef Bram had dit vernomen uit ‘betrouwbare’ bron.
Opa trouwde 21 jaar oud op woensdag 22 oktober 1913 in Amsterdam (echtscheiding aldaar op 18 mei 1942) met Henrica Franciska Alida Schutte, Henrika of liever Oma Rika, was geboren in Amsterdam op maandag 28 april 1890 en overleden in Amsterdam op 31 juli 1965. Zij was de dochter van Jacob Philippus Schutte en Alida Maria van Kuijk.
Het huwelijk was gezegend met zes kinderen, drie jongens en drie meisjes:
1. Abraham, Bram
2. Hijman, Henk
3. Henrica Francisca Alida, Riek
4. Louise Alida Maria, Wies
5. Jacob Philippus, Jaap
6. Roosje, Roos
Opa was de oudste zoon uit een gezin met vijf kinderen waarvan er slechts één, zijn jongere broer Philip, de Holocaust heeft overleeft. De familie Kater kwam uit een lange rij van Joden die tot de Asjkenazische Joden gerekend werden. De Katers, die al sinds de 15e eeuw in Nederland woonden, hadden een rijke traditie in de synagoge. Zij droegen voor 1811 de namen Cohen of Kats met diverse erenamen zoals Shamash, Naftali-Hirts en ve-Ne’eman.
Het leven van Opa heeft zich gekenmerkt door eenvoud, ondernemingsgeest maar ook humor.
De laatste maanden uit het leven van Opa heb ik hieronder beschreven en het lijkt nu een afgerond verhaal te zijn.
Na mijn speurtocht in het (digitale)politiearchief van Amsterdam, te zien in de bijlagen, zijn de gebeurtenissen vanaf woensdag 20 augustus 1941 tot aan de vermoedelijke datum van zijn dood, in beeld gebracht.
Hoe het precies gegaan is en wat er zich allemaal heeft afgespeeld zullen wij nooit weten. Hoe Opa dit alles ervaren heeft, daar hebben wij geen idee van. Of er een andere uitkomst mogelijk was geweest, ook daar kunnen wij alleen maar naar raden.
Waarschijnlijk was het een kwestie van tijd voordat alle Joden, maar ook de half en kwart Joden vermoord zouden worden.
Het laatste stukje van zijn leven en zijn dood zal altijd wel een vraagteken blijven. Wat is er precies gebeurd in kamp Westerbork en in het vernietigingskamp Auschwitz?
We kennen allemaal de onvergetelijke beelden en de verschrikkelijke verhalen! Wat ik van het verhaal van mijn neef Bram moet of mag geloven weet ik niet, ik ben niet zo goedgelovig en moet het altijd eerst met eigen ogen gezien hebben. Als Opa echt opgehangen werd naast de poort dan zou zijn crematiedatum anders moeten zijn dan zijn overlijdensdatum of misschien is hij helemaal niet gecremeerd?
Als ik mijn verhaal nog eens overlees, krijg ik zelf het gevoel alsof ik net naar een documentaire over Anne Frank heb zitten kijken. Of misschien naar de film Schindlers List.
Voor mij is het verhaal van Opa hiermee afgerond en heb ik het een plaatsje kunnen geven.
De lijst met namen van slachtoffers op de laatste twee bladzijden is van de familieleden die in een rechte lijn mijn voorouders zijn. Veel andere slachtoffers heb ik hier niet genoemd omdat onze verwantschap met deze mensen in de vierde of vijfde graad is.
Verschrikkelijk al die mensen, hun kinderen, hele gezinnen. Onbegrijpelijk ook dat er mensen zijn die dit gewoon kunnen ontkennen, negeren, afdoen of dat het fabeltjes zijn, leugens en verzinsels? Het gaat mijn voorstellingsvermogen ver te boven!
Abraham Kater werd opgepakt op 12 september 1942 in Vught, Rapport no. 255 Politie Amsterdam, Bureau No. 11 genaamd "Joodsche Zaken" van den 12den September 1942:
11.05 uur: Brengen de mar. Van der Velzen en Maas, gestationeerd te 's-Hertogenbosch, den jood: Abraham KATER, geboren te Amsterdam, 15 maart 1892, van beroep reiziger, wonende Bilderdijkkade 8/II te Amsterdam. KATER bevond zich in de gemeente Vught, waar hij zonder reisvergunning heen was gegaan en zonder ster vertoefde. Op last van C.P. is hij aldaar aangehouden en op transport naar hier gesteld. Hij blijft in bewaring ter voorgeleiding voor den S.D.
Bron: Stadsarchief Amsterdam Politierapporten 40-45 / NL-SAA-20185560 EVOPR00193000062.
Van Abraham Kater werd op 12-9-42 om 11.35 uur in beslag genomen: een polshorloge en f 5.575 aan contanten.
Bron: Stadsarchief Amsterdam EVOPR00198000088.
Blijkens Rapport no. 256 van zondag 13 september 1942 bevindt Abraham Kater, handelsreiziger in agenturen, zich om 6.00 uur nog in bewaring in het 11e bureau, in cel 10b, naast L. Quist (10c).
Bron: Stadsarchief Amsterdam EVOPRoo184000051.
Alle rechten voorbehouden
Hij werd in cel 3C ingesloten om 11.30 uur waarvan melding gemaakt is in het meldingsrapport. Hij wordt in bewaring gesteld op het 11e bureau. Het 11e bureau is ook bekend als bureau Joodse Zaken. Hij heeft ingeleverd zijn polshorloge en een bedrag aan geld van ƒ5,57 en een halve cent! Hij heeft hiervoor moeten tekenen!
Ik vind de handtekening van Opa 'krachtig'! Je kunt zien dat hij trots was en sterk in zijn schoenen stond! Hij moet toch ook geweten hebben dat zijn detentie het begin van het einde zou zijn? Zijn adres is hier Bilderdijkkade 8 en dat is een ander adres dan waar Oma met de kinderen woonde! Volgens mijn moeder woonde Opa toen bij een Duitse mevrouw die zij “die Moffin” noemde en volgens mijn moeder had Opa zeer waarschijnlijk een verhouding met deze vrouw! Het kan natuurlijk ook zo zijn dat deze mevrouw een logement-houdster was en gewoon een kamer verhuurde aan Opa? Moeder zegt samen met Oma op dit adres aan de deur geweest te zijn! Volgens moeder speelde de vermoedelijke relatie al langer en was Opa al eerder bij deze vrouw in huis. Opa was eerder al als vermist opgegeven door Oma. Op 20 augustus 1941 om 8.50 uur heeft zij hiervan aangifte gedaan bij het politiebureau.
Op de persoonskaart van de burgerlijke stand van Oma Schutte staat onder andere; afgevoerd op 2 april 1942 ook wordt vermeld dat het huwelijk ontbonden werd op 18-05-1942.
Afgevoerd betekend in dit geval dat Opa vanaf deze datum niet meer bij Oma woonde in de Reinier Claezsenstraat 34, huis. Abraham Kater staat vanaf deze datum ingeschreven op een ander adres namelijk de Bilderdijkkade 8, twee hoog, dit is hetzelfde adres wat hij opgeeft bij zijn arrestatie op 12 september 1942. Op de persoonskaart van Opa worden dezelfde datums genoemd.
Of de ontbinding van het huwelijk een direct gevolg was van de vermoedelijke verhouding die Opa had met die Duitse mevrouw of dat de reden voor de scheiding gelegen was in het feit dat ook de kinderen uit gemengde huwelijken zeer waarschijnlijk gedeporteerd zouden gaan worden, is niet te achterhalen.
De ontbinding van het huwelijk door de Arrondissementsrechtbank op 12 mei 1942 en de inschrijving op 18 mei 1942 had in ieder geval tot gevolg, dat de zes kinderen uit dit huwelijk niet direct als joodse kinderen gezien zouden worden. Hiermee zouden de overlevingskansen voor de kinderen vergroot worden.
In de brief van Hanns Albin Rauter aan Heinrich Himmler van 24 september 1942 wordt echter gesproken over het tijdelijk buiten schot laten van kinderen uit gemengde huwelijken!
Rijksleider!
Hierbij veroorloof ik mij u een tussenrapport over de deportatie van de Joden voor te leggen.
Tot dusver hebben wij met de als strafmaatregel naar Mauthausen gedeporteerde Joden in totaal 20.000 Joden op weg naar Auschwitz gestuurd. In heel Nederland zullen ongeveer 120.000 Joden worden gedeporteerd, waarbij echter ook het aantal halfjoden inbegrepen is, die vooralsnog hier blijven. In Nederland zijn ongeveer 20.000 gemengde huwelijken. In overleg met de Rijkscommissaris deporteer ik echter ook alle Joodse partners van de gemengde huwelijken, indien uit deze gemengde huwelijken geen kinderen voortgebracht zijn. Het zal om ca. 6.000 gevallen gaan, zodat ca. 14.000 Joden uit gemengde huwelijken vooralsnog hier blijven.
Op zondag 13 september staat Opa vermeldt op een lijst met 32 andere personen. Zeer waarschijnlijk is dit de lijst met mensen die naar kamp Westerbork zullen worden getransporteerd. Op 18 september 1942 is opa aangekomen in kamp Westerbork, aldus mevrouw José Martin. Opa is hier slechts drie dagen gebleven. Op 21 september 1942 is hij per trein vervoerd naar Auschwitz. Deze reis duurde meestal drie dagen, hij is dus op 26 september daar aangekomen. Dit komt overeen met de berichten van het Auschwitz Museum Archief. Tussen aankomst op 26 september en de moord op 27 oktober zitten nog 31 dagen! Hij is dus niet direct na aankomst om het leven gebracht maar heeft nog ongeveer 31 dagen geleefd? Wat er gebeurd is in deze periode is niet te zeggen.
Herinneringscentrum Kamp Westerbork:
Volgens de bij ons beschikbare registratie zou uw grootvader pas op 18 september 1942 in kamp Westerbork zijn aangekomen, om drie dagen later op transport te worden gesteld. Ik weet inmiddels van andere strafgevallen dat zij soms geruime tijd in de gevangenis doorbrachten, voordat zij naar Westerbork kwamen. Het zou dus goed kunnen zijn dat ook uw grootvader eerst op die manier is vastgehouden. Mogelijk dat in de politierapporten in het Amsterdamse gemeentearchief het een en ander te vinden is.
Aldus Mw. José Martin, projectmedewerkster Een Naam en een Gezicht
Reinhard Heydrich hoofd van het Reichssicherheitshauptamt.
Transporten van Joden in de maand September 1942 naar de diverse kampen opgezet door: Reichssicherheitshauptamt of RSHA transport
September 1942
Sondertransporte
1.9.42 Westerbork 560 Jews (all gassed)
2.9.42 Drancy 1000 Jews (761 gas, 39 sel, 200 Cosel)
3.9.42 Malignes 1000 Jews (709 gas, 96 sel, 195 Cosel)
4.9.42 Drancy 1000 Jews (677 gas, 123 sel, 200 Cosel)
5.9.42 Westerbork 714 Jews (661 gas, 51 select)
6.9.42 Drancy 1013 Jews (759 gas, 54 sel, 200 Cosel)
8.9.42 Westerbork 930 Jews (698 gas, 32 sel, 200 Cosel)
9.9.42 Drancy 1000 Jews (689 gas, 111 sele, 200 Cosel)
10.9.42 Malignes 1000 Jews (715 gas, 85 sel, 200 Cosel)
11.9.42 Drancy 1000 Jews (709 gas, 91 select, 200 Cosel)
12.9.42 Westerbork 874 Jews (614 gas, 60 sel, 200 Cosel)
12.9.42 France 1000 Jews (720 gas, 80 select, 200 Cosel)
14.9.42 Malignes 1000 Jews (600 gas, 150 sel, 250 Cosel)
16.9.42 Westerbork 902 Jews (626 gas, 76 sel, 200 Cosel)
16.9.42 France 1000 Jews (745 gas, 105 select, 250 Cosel)
17.9.42 Malignes 1048 Jews (717 gas, 331 selected)
18.9.42 France 1003 Jews (556 gas, 147 selec, 300 Cosel)
19.9.42 Slovakia Jews (277 selected)
20.9.42 Westerbork 1002 Jews (690 gas, 112 selt, 200 Cosel)
20.9.42 Drancy 1000 Jews (659 gas, 141 select, 200 Cosel)
22.9.42 Westerbork 713 Jews (530 gas, 183 select)
23.9.42 Slovakia Jews (361 selected)
23.9.42 Pithiviers 1000 Jews (641 gas, 209 select, 150 Cosel)
25.9.42 Drancy 1000 Jews (475 gas, 525 select)
26.9.42 Westerbork 928 Jews (749 gas, 179 select)
27.9.42 Drancy 1004 Jews (698 gas, 131 select, 175 Cosel)
28.9.42 Malignes 1742 Jews (1398 gas, 344 select)
29.9.42 Drancy 904 Jews (633 gas, 171 select, 100 Cosel AL)
30.9.42 Westerbork 610 Jews (454 gas, 156 select)
Op 17 mei 2010 hebben zus Hennie en ik Abraham Kater en de vele andere familieleden die omgebracht zijn tijdens de Holocaust, herdacht in het vernietigingskamp Auschwitz in Polen. Hennie heeft (in de stromende regen) bloemen gelegd op de fusilladeplaats!
In de lijst hieronder staan de familieleden, zowel in directe lijn als aangetrouwd, die slachtoffer geworden zijn van de Nazi’s.
Zij zijn gestorven in Auschwitz, Sobibor, Blechhammer, Bergen Belsen en op andere plaatsen in Midden-Europa:
Hijman (Henk) Kater, (vader van Opa) is geboren op zaterdag 06-10-1866 in Amsterdam, zoon van Philip Hartog Kater en Sara Drukker. Henk is overleden op vrijdag 23-04-1943 in Sobibor (Polen), 76 jaar oud.
Roosje de Beer, (moeder van Opa) Roosje is geboren op zaterdag 17-04-1869 in Amsterdam, dochter van Abraham de Beer en Betje Aandagt. Roosje is overleden op vrijdag 23-04-1943 in Sobibor (Polen), 74 jaar oud.
Eleazar van Kollem, (oom van Opa en man van Naatje Philip Kater de zus van Hijman Kater) Eleazar is geboren op woensdag 19-02-1862 in Amsterdam. Eleazar is overleden op vrijdag 21-05-1943 in Sobibor (Polen), 81 jaar oud. Hun kinderen:
Clara van Kollem, geboren op zaterdag 13-12-1890 in Amsterdam. Clara is overleden op maandag 07-12-1942 in Sobibor (Polen), 51 jaar oud.
Jacob van Kollem is geboren op vrijdag 29-01-1892 in Amsterdam, zoon van Eleazar van Kollem en Naatje Philip Kater. Jacob is overleden op vrijdag 23-07-1943 in Sobibor (Polen). 51 jaar oud. Zijn vrouw:
Lea Vieijra, Lea is geboren op donderdag 21-04-1887 in Amsterdam, dochter van Isaäc Vieijra en Reintje Coezijn. Lea is overleden op vrijdag 23-07-1943 in Sobibor (Polen), 56 jaar oud. Hun kinderen: Eliezer en Renee.
Clara Kater is geboren op dinsdag 27-09-1864 in Amsterdam, dochter van Philip Hartog Kater en Sara Drukker.(tante van Opa) Clara is overleden op vrijdag 05-02-1943 in Auschwitz (Polen), 78 jaar oud.
Louis Kater is geboren op dinsdag 31-03-1896 in Amsterdam, zoon van Hijman (Henk) Kater en Roosje de Beer.(broer van Opa) Louis is overleden op vrijdag 31-03-1944 in Central Europe, 48 jaar oud.
Judith Kater is geboren op donderdag 12-04-1900 in Amsterdam, dochter van Hijman (Henk) Kater en Roosje de Beer.(zus van Opa) Judith is overleden op maandag 19-10-1942 in Auschwitz (Polen), 42 jaar oud. En haar man:
Louis Brandon, Louis is geboren op dinsdag 21-12-1897 in Amsterdam, zoon van Mozes Brandon en Johanna Gotlib. Louis is overleden op woensdag 31-01-1945 in Blechhammer, 47 jaar oud. Hun kinderen:
Roosje Brandon is geboren op donderdag 13-03-1919 in Amsterdam, dochter van Louis Brandon en Judith Kater, Roosje is overleden op vrijdag 16-07-1943 in Sobibor (Polen), 24 jaar oud. Haar man:
Louis de Vries, Louis is geboren op vrijdag 09-10-1914 in Amsterdam, zoon van Benjamin de Vries en Mietje Blom. Louis is overleden op maandag 24-01-1944 in Auschwitz (Polen), 29 jaar oud.
Sara Brandon, (dochter van Roosje Brandon) geboren op zaterdag 27-07-1940 in Amsterdam. Sara is overleden op vrijdag 16-07-1943 in Sobibor (Polen), 2 jaar oud.
Mozes Brandon, geboren op dinsdag 04-01-1921 in Amsterdam. Mozes is overleden op zondag 28-02-1943 in Auschwitz (Polen), 22 jaar oud.
Sientje Brandon, geboren op maandag 08-09-1924 in Amsterdam. Sientje is overleden op maandag 19-10-1942 in Auschwitz (Polen), 18 jaar oud.
Johanna Brandon is geboren op woensdag 21-02-1923 in Amsterdam, dochter van Louis Brandon en Judith Kater. Johanna is overleden op woensdag 30-09-1942 in Auschwitz (Polen), 19 jaar oud. Haar man:
Benjamin van Beezem. Benjamin is geboren op zondag 19-12-1915 in Amsterdam. Benjamin is overleden op woensdag 30-09-1942 in Auschwitz (Polen), 26 jaar oud.
Eva Kater is geboren op donderdag 17-06-1880 in Amsterdam, dochter van Philip Hartog Kater en Klaartje Duits.(tante van Opa) Eva is overleden op vrijdag 17-09-1943 in Auschwitz (Polen), 63 jaar oud. Haar man:
Jacobus van der Kaars, Jacobus is geboren op zaterdag 05-01-1878 in Leeuwarden, zoon van Emanuel van der Kaars en Mietje Kan. Jacobus is overleden op vrijdag 17-09-1943 in Auschwitz (Polen), 65 jaar oud. Hun kinderen:
Emanuel van der Kaars, geboren op woensdag 15-09-1909 in Amsterdam. Emanuel is overleden op vrijdag 30-04-1943 in Auschwitz (Polen), 33 jaar oud.
Clara van der Kaars, geboren op zaterdag 12-11-1910 in Amsterdam. Clara is overleden op vrijdag 09-02-1945 in Bergen Belsen, 34 jaar oud.
Marie van der Kaars, geboren op dinsdag 05-03-1912 in Amsterdam. Marie is overleden op vrijdag 03-09-1943 in Auschwitz (Polen), 31 jaar oud.
Jan van der Wende
----------------
Iedereen kan bijdragen aan het Namenmonument. Kies de manier die het beste bij u past.
Steun ons >>
Je kunt zelf namen kiezen of de computer een naam laten kiezen.
Doneren via naam adoptie >>
- - -
De Holocaust ligt inmiddels ruim 75 jaar achter ons. Toch voelen veel mensen, ook van jongere generaties, nog altijd de gevolgen van die afschuwelijke tijd. De verschrikkingen van de Holocaust en het gemis van familieleden, vrienden en bekenden werken op verschillende manieren door in het leven van velen. In reactie op onze oproep Wat is jouw verhaal? vertellen mensen hier over.
Jouw verhaal delen? >>
- - -
Het slachtofferregister van Oorlogsgravenstichting
(link opent in nieuw venster)
- - -
Digitaal Joods Monument
(link opent in nieuw venster)
- - -