Mirjam Baruch (Amsterdam 29.9.1886-Auschwitz 3.9.1942) was de zus van mijn overgrootmoeder Lea Overste-Baruch (weduwe Sjouwerman, getrouwd met Marcus Overste).
Mijn vader, Maurice Sjouwerman, leerde haar kennen toen hij in het gezin van zijn tante en oom van Dijk in Amsterdam werd opgenomen nadat zijn vader, Herman Sjouwerman, in België in 1939 was overleden. Zijn kleine broertje Leo ging bij tante Mary of Marie, zo noemde zij zichzelf graag, wonen in haar toenmalige woonplaats Den Haag.

Ik ga hier niet verder in op de omstandigheden van hun komst vanuit België naar Nederland:
- mijn vader heeft zijn herinneringen over Leo hier opgeschreven

-mijn moeder heeft de namen van de familie van Dijk, Jetje, Israël, Arnold en Maurice, geadopteerd. Hun verhaal, geschreven door mijn zus Lucienne, is hier te vinden

- mijn vader heeft zelf de naam van zijn oom Tobias ‘Theo’ Sjouwerman geadopteerd

Mirjam Baruch was kinderloos en nam Leo liefdevol op. Mijn vader kwam met enige regelmaat in Den Haag, omdat een deel van de familie van Dijk daar woonde. De bezoekjes aan de familie van Dijk gaven ook de gelegenheid om zijn tante en zijn broertje Leo te zien. Tijdens de oorlog was het uiteraard moeilijker om vaak langs te gaan en zagen ze elkaar minder.

Mijn vader dacht dat zijn oudtante vrijgezel was omdat hij tijdens zijn bezoeken nooit een man bij haar thuis aantrof. Echter, dit was tot onze verrassing niet het geval. Tijdens onze zoektocht in diverse archieven om wat gegevens te verifiëren bleek dat onze mooie Tante Mary niet één keer, niet twee keer, maar drie keer getrouwd is geweest! Al deze huwelijken liepen uit op een scheiding.

Haar eerste huwelijk werd in 1905 voltrokken in Zaandam, de bruidegom heette Jacob Jacobs. Dit huwelijk hield, op papier, vrij lang stand. Het werd ontbonden in Amsterdam in 1918.

Haar tweede huwelijk met Philip Dikker vond plaats in Amsterdam in 1920. Begin 1923 vertrokken ze naar Antwerpen. Een jaar later verliet ze haar echtgenoot. Ze scheiden in 1926 in Antwerpen.

In twee officiële documenten uit het Felixarchief in Antwerpen zijn de volgende foto’s bijgesloten. Waar een ander een simpele pasfoto afgeeft, heeft Mirjam ‘Mary’ ‘Marie’ Baruch twee heel flatteuze foto’s aan de autoriteiten overhandigd. Ze geeft ons het beeld van een vrolijke, kokette vrouw. 

Ze huwde in 1929 voor de derde en laatste keer met Jacob Rudelsheim in België. Ze woonden al een aantal jaren samen, in ‘boelingschap’ zoals in een Antwerps politierapport van begin 1925 stond. De scheiding vond plaats in Den Haag in 1937. Sinds 1935 woonde ze alleen in Scheveningen. In 1938 verbleef ze in de Frankenstraat, Den Haag, waar ook Jacob Rudelsheim weer stond ingeschreven. 

In 1939 kwam Leo, net als mijn vader katholiek gedoopt, bij haar in huis. Ze hebben samen een tijd in de Snelliusstraat gewoond. Rudelsheim is dan niet meer in beeld. Leo is naar ons weten nooit officieel bij haar ingeschreven. Oom Israël van Dijk heeft het haar ook kwalijk genomen dat ze geen regeling had getroffen voor Leo, zoals hij en zijn vrouw Jetje voor mijn vader hadden gedaan. Tante Mary en Leo zijn met het eerste transport van joden uit Den Haag op 18/19 augustus 1942 naar Westerbork vertokken. Op een kaart uit het Arolsonarchief staat dat de woningsleutel op 20 augustus 1942 aan SS Sturmmann Schmidt is afgegeven, op 31 augustus 1942 zijn ze allebei gedeporteerd naar Auschwitz alwaar ze vlak na hun aankomst op 3 september zijn vermoord. Leo was pas 9 jaar oud. Mijn vader hoopte dat na de oorlog nog familie, en natuurlijk in het bijzonder zijn broertje, zou terugkomen. Jammer genoeg is dat niet gebeurd. 

Hij heeft de inhuldiging van het namenmonument niet meer kunnen meemaken want hij is op 1 januari 2021 overleden. Hij was heel gelukkig met de verhalen die hij heeft kunnen delen over zijn familie en met de adoptiecertificaten die hij heeft ontvangen. Ik ben ervan overtuigd dat hij heel blij en ontroerd zou zijn geweest om de stenen met al de namen van familieleden, en kennissen, te zien. Zo hebben zij toch een plek gekregen waar hun bestaan tastbaar is geworden, op deze manier zijn ze weer als familie herenigd. 

Onze vader heeft vaak aan zijn kinderen en kleinkinderen over de familie verteld. Hij heeft ook veel geschreven over zijn jeugd in de dertiger jaren en in de oorlog. Door zijn verhalen en de stenen van het namenmonument blijft onze familie voortleven.

Monique Sjouwerman

----------------
Iedereen kan bijdragen aan het Namenmonument. Kies de manier die het beste bij u past.
Steun ons >>