Sipke Paulides |
28-09-2021 |
Mijn oma was zangeres/zanglerares in Utrecht en gaf o.a. zangonderwijs in het Joodse Weeshuis (Centraal Isrëalitisch Weeshuis) in Utrecht.
Ze maakte mee dat eind 1942 het gebouw werd gevorderd en alle bewoners incl. directie en personeel naar Amsterdam werden gezonden (en van daar naar Westerbork).
Mijn oma was vooraf gewaarschuwd dat ze maar niet meer moest komen omdat het te gevaarlijk werd. De directie was aangeboden onder te duiken, maar bleef bij de kinderen. 35 jaar later vertelde mijn oma nog steeds met huivering dat het hele weeshuis leeg was.
Nog vele jaren vierden we in het gezin waar ik opgroeide Sinterklaas met kostuums die uit het Weeshuis afkomstig waren. Hoe ze daar precies aan kwam weet ik helaas niet.
In 2019 was ik voor genealogisch onderzoek aan het zoeken in de overlijdensregisters van de stad Zutphen.
Bij toeval zag ik in het register van 1949 de naam Lea van Geldere en mijn oog viel op een aantekening in de marge: “Nr 335. Sobibor in Polen”.
Ik moest even slikken en zag daarna nog veel meer mensen met soortgelijke aantekeningen. Totaal 36 personen die tot 1943 in Zutphen woonden zijn in 1949 opgenomen in het register als zijnde overleden in Sobibor.
Toen ik verder keek zag ik dat alle personen een overlijdensdatum hadden tussen vrijdag 5 maart en vrijdag 14 mei 1943. In kleine groepjes steeds met 1 of 2 weken er tussen. Het waren namen van mensen die werden vervoerd met de wekelijkse treintransporten uit Westerbork die op vrijdag aankwamen in Sobibor.
Mijn nieuwsgierigheid was gewekt en ik zocht verder op het internet.
Tot begin maart 1943 ging (bijna) elk transport uit Westerbork naar Auschwitz, maar tussen 2 maart en 20 juli 1943 reden 19 treinen naar vernietigingskamp Sobibor, op persoonlijk bevel van Himmler. De eerste 2 keer reed er een min of meer normale passagierstrein, maar de 17 ritten daarna, en de verdere transporten naar Auschwitz en andere kampen waren transporten met vee-/goederenwagens.
Elke trein was 3 dagen onderweg vanaf Westerbork en bij vertrek op dinsdag kwam de trein op vrijdag in Sobibor. De eerste keren zaten er ongeveer 1200 mensen in de trein, later veel meer, tot meer dan 3000 toe.
Hoe onmenselijk deze ritten zelf waren is amper voor te stellen, volgepakt in slechte wagons, koud, donker, beperkt of geen eten en drinken en slecht sanitair. Maar er zijn oogetuigenverslagen bewaard gebleven.
In 19 ritten werden 34.313 mensen van Westerbork naar Sobibor gebracht, waar de meesten van hen direct na aankomst werden omgebracht. Slechts 19 Nederlandsers overleefden deze transporten en de verdere oorlog.
Mijn overgrootvader woonde in Zutphen en tussen de namen van de Joodse mensen uit Zutphen die in Sobibor werden vermoord, staan namen van mensen die net zo oud waren als hij, en die hij mogelijk kende.
Een deel van de bewoners van het Joodse Weeshuis in Utrecht, waaraan mijn oma zangonderwijs had gegeven, werd in maart 1943 met dezelfde transporten als de mensen uit Zutphen naar Sobibor gebracht en daar vermoord.
Lea van Geldere kwam op 7 mei 1943 aan in Sobibor, samen met haar man Elkan Sanders, en zijn daar waarschijnlijk direct na aankomst vermoord.
In de jaren na de oorlog werden al vermoorde personen bijgeschreven in de overlijdensregisters, vandaar die 36 Joden uit Zutphen die in 1949 in de registers werden opgenomen.
Door een aantekening in dit register kwam dit mij zo onder ogen. Geschreven ter herinnering aan de Joodse mensen uit Zutphen en de bewoners/personeel van het Joods Weeshuis in Utrecht, die omkwamen in Sobibor. Ik adopteer daarom de naam Lea Sanders-van Geldere.
Sipke Paulides
----------------
Iedereen kan bijdragen aan het Namenmonument. Kies de manier die het beste bij u past.
Steun ons >>
Je kunt zelf namen kiezen of de computer een naam laten kiezen.
Doneren via naam adoptie >>
- - -
De Holocaust ligt inmiddels ruim 75 jaar achter ons. Toch voelen veel mensen, ook van jongere generaties, nog altijd de gevolgen van die afschuwelijke tijd. De verschrikkingen van de Holocaust en het gemis van familieleden, vrienden en bekenden werken op verschillende manieren door in het leven van velen. In reactie op onze oproep Wat is jouw verhaal? vertellen mensen hier over.
Jouw verhaal delen? >>
- - -
Het slachtofferregister van Oorlogsgravenstichting
(link opent in nieuw venster)
- - -
Digitaal Joods Monument
(link opent in nieuw venster)
- - -